معرفی رشته ژنتیک و بازار کار آن

دانش زیست شناسی یکی از قدیمی ترین علوم جهانی است که ظهور زیر شاخه ای به نام ژنتیک در آن، به قرن ۱۸میلادی بر می گردد. از کاربردهای رشته ژنتیک می توان به نقش آن در زمینه های گوناگونی از قبیل صنعت و دامداری اشاره نمود. کاهش تولد نوزادان مبتلا به بیماری های مادرزادی و مطالعه بر روی بیماری ها در مقیاس ژنومی، یکی از دست آوردهای عظیم این علم در شاخه پزشکی محسوب می گردد. در واقع ژنتیک دانش نحوه انتقال صفات وراثتی از والدین به فرزندان است که انسان، گیاهان، جانوران و باکتری ها را در بر می گیرد. اما ژنتیک فقط به بیماری‌ها منتهی نمی‌شود. آینده‌ای را متصور شوید که در آن می‌توان از رنگ چشم، مو و پوست تا قد و هوش فرزند خود را انتخاب کنید. تکنیکی در ویرایش و دستکاری ژنوم، به نام کریسپر (CRISPR)، این رویای بشر را به حقیقت بدل کرده است.

معرفی

یکی از رشته های نوظهور در کشور ایران، رشته ژنتیک است. این رشته یکی از زیر شاخه ها یا گرایش های رشته زیست سلولی – مولکولی بشمار می رود. ژنتیک به مطالعه چگونگی انتقال صفات وراثتی انسان، گیاهان، جانوران و باکتری ها می پردازد. این صفات و مکانیسم های مولکولی، عامل انتقال صفات، از یک نسل به نسل دیگر محسوب می شوند. این علم کاربردهای مختلفی در زمینه دامداری و بیماری های ژنتیکی نیز دارد. همچنین اصلاح ژنتیک گیاهان و جانوران، از دیگر کاربردهای علم ژنتیک در زمینه کشاورزی به شمار می رود.

واحد های درسی رشته ژنتیک

 تعداد کل واحدها: 135 واحد
 دروس عمومی: 20 واحد
 دروس پایه: 22 واحد
 دروس تخصصی مشترک: 76 واحد
 دروس انتخابی الزامی: 8 واحد
 دروس اختیاری: 9 واحد

چگونه وارد رشته ژنتیک شویم؟

برای تحصیل در رشته ژنتیک، می توانید از راه‌ های مختلفی اقدام کنید. به عنوان مثال در مقطع کارشناسی در یکی از رشته های پیراپزشکی مشغول به تحصیل شوید و سپس در مقطع کارشناسی ارشد، رشته ژنتیک وزارت علوم یا وزارت بهداشت را انتخاب و در آزمون مربوط، شرکت کنید. همچنین می توانید در مقطع کارشناسی رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی، گرایش ژنتیک را انتخاب کرده و در این رشته ادامه تحصیل دهید یا یکی از زیر شاخه های رشته زیست شناسی را برگزیده و در مقطع کارشناسی ارشد به حوزه ژنتیک ورود کنید. یک راه دیگر برای تحصیل در این رشته، ورود به رشته پزشکی و پس از اتمام دوره عمومی، راه یابی به حوزه تخصصی رشته ژنتیک پزشکی می باشد.

برای ورود به رشته ژنتیک باید چه آزمونی بدهیم؟

افراد علاقه مند به تحصیل در رشته ژنتیک، برای ورود به هر دوره باید در آزمون های ورودی مختص آن مقطع شرکت نمایند. جهت تحصیل در مقطع کارشناسی رشته ژنتیک می بایست در کنکور سراسری تجربی شرکت کرده و در زمان انتخاب رشته کنکور سراسری رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی با گرایش ژنتیک را برگزینید. در صورتی که فرد به کارهای بالینی یا تاسیس آزمایشگاه بالینی تمایل دارد، ابتدا باید در یکی از رشته های وزارت بهداشت در مقطع کارشناسی مانند پرستاری تحصیل کند و سپس در مقطع کارشناسی ارشد وارد حوزه ژنتیک شود. طبق مصوبه نظام پزشکی افرادی که مدرک مقطع کارشناسی ارشد و دکترای خود را در رشته ژنتیک از وزارت بهداشت دریافت کرده ولی مدرک کارشناسی آن ها از وزارت علوم باشد، مجاز به دریافت شماره نظام پزشکی نخواهند بود.

ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر رشته ژنتیک

رشته ژنتیک از زیر شاخه های رشته زیست سلولی و مولکولی است و امکان تحصیل در آن در دانشگاه های داخل و خارج از کشور تا مقطع دکتری وجود دارد.

مقطع کارشناسی ارشد رشته ژنتیک

برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد این رشته می توان از طریق ثبت نام کنکور کارشناسی ارشد وزارت بهداشت و ثبت نام در کنکور کارشناسی ارشد وزارت علوم اقدام نمود. ارشد رشته ژنتیک انسانی یا پزشکی هم در وزارت علوم و هم در وزارت بهداشت با وجود تفاوت هایی ارائه می شود.

مقطع دکترای رشته ژنتیک

دکترای ژنتیک مانند ارشد ژنتیک توسط وزارت بهداشت و وزارت علوم ارائه می شود. دروس تخصصی دوره دکترای ژنتیک پزشکی وزارت بهداشت شامل سیتوژنتیک پیشرفته، مشاوره ژنتیک، ژنتیک پزشکی پیشرفته، مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مولکولی پیشرفته، سیتوژنتیک مولکولی پیشرفته، ژنتیک سرطان پیشرفته، ژنتیک مولکولی پیشرفته، ژنتیک ایمن پیشرفته، کارورزی تخصصی در بیمارستان و پایان‌ نامه است. دروس تخصصی دکترای ژنتیک وزارت علوم، ژنتیک مولکولی پیشرفته ۱ و ۲، کاربردهای مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مولکولی، مهندسی ژنتیک پیشرفته ۱ و ۲ و چرخه سلولی از دید سلولی می باشد. از دروس اختیاری این رشته می توان به مهندسی پروتئین ها، ایمن شناسی سلولی مولکولی، ژنتیک پیشرفته سرطان، توارث سیتوپلاسمی و ژنتیک سلول های سوماتیک، بازیافت و جداسازی مواد بیولوژیکی، بیوتکنولوژی دام و آبزیان، تکنولوژی آنزیم و سلول های تثبیت شده، ژنتیک مولکولی پیشرفته، ژنتیک مولکولی تکوینی، فارماکوژنتیک، ژنتیک مولکولی گیاهی، ژنتیک مولکولی جمعیت ها و رابطه ساختار و عملکرد ماکرومولکول های حیاتی اشاره کرد. دانشجویان گرامی مقطع دکترا موظف اند حداقل ۸ واحد از دروس اختیاری را در دکترا پاس کنند.

گرایشات این شامل موارد زیر هستند:

  ژنتیک انسانی پزشکی
  ژنتیکی پیشرفته باکتری ها
  ژنتیک مولکولی
  اپی ژنتیک
 ژنتیک گیاهی

افراد فارغ التحصیل رشته ژنتیک چه توانایی هایی باید داشته باشند؟

دانشجویانی که در رشته ژنتیک فارغ‌ التحصیل می‌ شوند با توجه به گرایش مورد نظر می بایست دارای توانایی های جسمی و روحی بالایی باشند. نحوه کار اکثر فارغ التحصیلان رشته مذکور به گونه ای است که باید اغلب ساعت کاری خود را ایستاده بگذرانند و معمولاً دارای دو شیفت کاری هستند. این افراد از لحاظ رفتاری و اخلاقی نیز باید آمادگی کافی جهت رویارویی با شرایط خاص و آستانه تحمل بالایی داشته باشند. بخش دوم توانایی ها مربوط به مهارت های شغلی فارغ التحصیلان است که این توانایی ها و مهارت ها تنها از طریق تجربه کاری به دست می‌ آیند. بهترین راه برای دستیابی به این مورد مهم تحقیق، مطالعه، شرکت در دوره ها و سمینارهای آموزشی و گذراندن دوره های عملی (کارورزی) در مراکز مربوط است.

بازار کار رشته ژنتیک

فرصت های شغلی کارشناسی ژنتیک:

 آزمایشگاه تشخیص محصولات تراریخته
 آزمایشگاه های خصوصی و شرکت های تولید جانوران و گیاهان اصلاح نژاد
 مراکز تحقیقاتی و پژوهشی
 آزمایشگاه سیتوژنتیک
 مراکز مشاوره ژنتیک
 پزشکی قانونی

فرصت های شغلی کارشناسی ارشد:

 فعالیت در آزمایشگاه های ژنتیکی در سمت کارشناس ارشد
 فعالیت در آزمایشگاه تولید واکسن و دارو به عنوان کارشناس

در کنار شغل های ذکر شده فارغ التحصیلان این رشته می توانند به فعالیت‌ های پژوهشی، تدریس و مشاوره نیز بپردازند. تاسیس شرکت‌ های دانش‌ بنیان یکی از راه های کسب درآمد از این است، البته در صورتی که فرد ایده های جدید و تجاری منحصر به فردی داشته باشد.

درآمد فارغ التحصیلان رشته ژنتیک چقدر است؟

با توجه به گرایش های مختلف این رشته میزان درآمد در بخش های متفاوت آن با یکدیگر فرق دارد. مثلا افرادی که شرکت‌ های دانش‌ بنیان تاسیس می‌ کنند و ایده های بسیار جالب و پول سازی دارند، در صورتی که در کار خود موفق شوند به درآمدهای بسیار بالایی دست پیدا می کنند. در خصوص درآمد سایر فارغ التحصیلان این رشته نمی توان میزان دقیقی تعیین کرد چرا که حقوق و درآمد این افراد بستگی به عوامل مختلفی از جمله توانایی و مهارت های فردی، دانش و سوابق کاری دارد و بر اساس این موارد تعیین می‌ شود.

چه دانشگاه هایی در ایران رشته ژنتیک را ارائه می کنند؟

در واقع رشته ژنتیک به صورت مجزا در دوره کارشناسی ارائه نمی شود و داوطلبان باید در رشته زیست شناسی مولکولی – سلولی تحصیل کرده و در مقطع کارشناسی ارشد یکی از گرایش های رشته ژنتیک را انتخاب کنند. طبق اطلاعات منتشر شده در دفترچه انتخاب رشته کنکور سال گذشته دانشگاه های ارائه دهنده رشته زیست شناسی مولکولی – سلولی در جدول زیر گنجانده شده است.

دانشگاه های ارائه دهنده رشته زیست شناسی مولکولی – سلولی
دانشگاه دولتی دانشگاه غیر انتفاعی
دانشگاه اصفهان مرکز آموزش عالی استهبان – فارس
دانشگاه الزهرا – تهران موسسه غیرانتفاعی البرز – قزوین
دانشگاه تهران دانشگاه غیرانتفاعی شهید اشرفی -اصفهان
دانشگاه حکیم سبزواری – سبزوار دانشگاه غیرانتفاعی علم و هنر – یزد
دانشگاه خوارزمی – تهران موسسه غیرانتفاعی آل طاها – تهران
دانشگاه دامغان موسسه غیرانتفاعی اروندان – خرمشهر
دانشگاه رازی کرمانشاه موسسه غیرانتفاعی اندیشه سازان – نکا
دانشگاه سمنان موسسه غیرانتفاعی پیام – گلپایگان
دانشگاه زاهدان غیرانتفاعی خرد – بوشهر
دانشگاه شاهد – تهران غیرانتفاعی ربع رشیدی – تبریز
دانشگاه شهرکرد غیرانتفاعی سنا – ساری
دانشگاه شهید باهنر – کرمان غیرانتفاعی صبا – ارومیه
دانشگاه شهید بهشتی – تهران غیر انتفاعی کاویان – مشهد
دانشگاه شهید چمران – اهواز غیرانتفاعی نوردانش – میمه اصفهان
دانشگاه شهید مدنی – تبریز —
دانشگاه شیراز —
دانشگاه فردوسی – مشهد —
دانشگاه گنبد —
دانشگاه گیلان – رشت —

دانشگاه مازندران – بابلسر —
دانشگاه محقق – اردبیل —
دانشگاه مراغه —
دانشگاه ملایر —
دانشگاه یزد —

آیا امکان ادامه تحصیل رشته ژنتیک در دانشگاه های خارج از کشور وجود دارد؟

رشته ژنتیک یکی از رشته های مهمی است که جایگاه ویژه ای در کشورهای اروپایی، آمریکایی و برخی از کشورهای آسیایی دارد. چند کشور برتر در زمینه ژنتیک، اسپانیا، چین، نروژ، کره‌ جنوبی، فرانسه، آمریکا و آلمان هستند. برای افرادی که در رشته ژنتیک تحصیل کرده اند و علاقه مند به تحقیق و پیشرفت در این زمینه می باشند، موقعیت خاصی در این کشورها وجود دارد زیرا در دانشگاه های کشورهای مذکور تحقیقات ژنتیکی به صورت گسترده تری صورت گرفته و نتیجه تحقیقات، کاربردی می گردند. همچنین پیشرفت تکنولوژی علم ژنتیک در ایران قابل مقایسه با این گونه کشورها نیست، اگر ایده های زیادی در زمینه ژنتیک دارید، می توانید ایده خود را به محصولی تجاری و پول ساز تبدیل کنید. برای تحصیل رشته ژنتیک در کشورهای خارج نیازمند تسلط بر زبان انگلیسی هستید زیرا در دانشگاه‌ های کشورهایی نظیر انگلیس، آمریکا و کانادا تمامی دروس به زبان انگلیسی تدریس می شوند و نمره آیلتس مورد پذیرش توسط این دانشگاه ها حداقل 6 است. در صورتی که نمره آیلتس بالاتر از 6 کسب کنید، رزومه شما قوی‌ تر می شود و این امتیاز مثبتی است که به جذب شما در دانشگاه‌ های مذکور کمک می کند. از برترین دانشگاه ها در زمینه رشته ژنتیک می توان به دانشگاه هاروارد، کالیفرنیا، کمبریج و استنفورد اشاره کرد. در واقع برای موفقیت و داشتن آینده شغلی عالی در رشته ژنتیک بهترین گزینه تحصیل تا مقطع دکترا است. افرادی که شرکت نمایند. دریافت ویزای کار یک کشور زمانی امکان پذیر است که مهارت ها و تجربه های ارزشمندی در زمینه کاری داشته باشید. به فارغ التحصیلان رشته ژنتیک که قصد مهاجرت به کشورهای آمریکایی، اروپایی و آسیایی دارند توصیه می‌ شود، جهت جمع آوری رزومه و سابقه کاری مدتی را تحت عنوان کارورزی در مؤسسات مشاوره ژنتیک بگذرانند تا تجربه خود را افزایش داده و مهارت های جدیدی کسب کنند.

 سوالات متداول

1. میزان درآمد فارغ التحصیلان رشته ژنتیک چقدر است؟

حقوق و درآمد این افراد بستگی به عوامل مختلفی از جمله توانایی و مهارت های فردی، دانش و سوابق کاری دارد و بر اساس این موارد تعیین می‌ شود.

2. گرایش های رشته ژنتیک کدام اند؟
از گرایش های این رشته می توان به ژنتیک پزشکی، ژنتیکی، پیشرفته باکتری ها، ژنتیک مولکولی، اپی ژنتیک و ژنتیک گیاهی اشاره نمود.

3. فارغ التحصیلان رشته ژنتیک در چه زمینه های شغلی می توانند به فعالیت بپردازند؟

فارغ التحصیلان این رشته می توانند در آزمایشگاه تشخیص محصولات تراریخته، آزمایشگاه های خصوصی و… به فعالیت بپردازند، اطلاعات بیشتر در متن مقاله موجود است. از  اینکه همراه کیا دپارتمنت بودین سپاس گزاریم.